CIDADE DAS MULLERES
O pasado 8 de marzo presentouse no Teatro Rosalía o libro Cidade das mulleres/Veciñas ilustres da Coruña, Vol. I, editado pola Asociación da Prensa da Coruña e a Fundación Wenceslao Fernández Flórez, en colaboración co concello da cidade.
Eu, que non son coruñés, pero que levo 38 anos vivindo aquí, sempre pensei que esta era unha cidade de mulleres, protagonistas da súa historia, de feito teño guiado un roteiro titulado: A Coruña feminina e plural. Neste primeiro volume, que terá continuación, figura a referencia a 34 mulleres.
A Asociación da Prensa solicitou a miña colaboración cunha referencia biográfica sobre Luisa Villalta. O texto, sen a foto de Xosé Abad que o acompaña, é este:
LUISA VILLALTA: ONDE NACE E SE DEITA O SOL DE DENTRO
Deixo a cidade, deixo a casa abandonada á mente
e eu mesmo líbrome do costume inmutábel de min
e xa non coñezo nen gardo a porta e son estraña
como se tivese de morrer na primeira xuventude
que deixou tan intactas as paixóns
Luísa Villalta. En concreto
Luísa deixounos o día 6 de marzo de 2004, na súa primeira xuventude creativa, cando máis necesidade tiñamos dela. A chamada que nos informou da traxedia supuxo unha conmoción brutal. Non era posible. Poucos días antes, en Compostela, compartiramos recital con Mahmud Darwish, o poeta palestino nomeado pola Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, como Escritor Galego Universal daquel ano. Unha semana despois estabamos convocados a facer o tramo galego do Camiño Francés, nunha acción solidaria con Acción Contra a Fame. Eramos case trinta persoas vinculadas á cultura e que formabamos a iniciativa Cultura Solidaria Galega. O reto era percorrer o Camiño en tres días e medio. Cada quen procuraba, ao seu xeito, o mellor estado de forma. Pregunteille a Luísa que facía ela para conseguilo. Respondeume: Poño as zapatillas e danzo. Si, mentres todos camiñabamos, Luísa bailaba. Lembrei entón que no libro O outro lado da música, a poesía, escribira: O ritmo, ligado ás nocións do tempo, de repetición e variación, de sucesión e acompasamento, constitúe o centro dun compendio expresivo formado pola danza, a música e a poesía. Ela, que escribía poemas, que tocaba o violín, que bailaba, era a representación próxima e viva da mousikégrega, que compendia as tres disciplinas.
Luísa naceu na Coruña no ano 1957. Licenciada nas Filoloxías Galego-Portuguesa e Hispánica e titulada en violín, ou violino, como ela dicía, formou parte da Xove Orquestra de Galicia creada e dirixida por Joám Trillo e da Orquestra de Santiago de Compostela. A derradeira vez que a escoitei tocar, xunto coa pianista Beatriz López Suevos, foi na inauguración da exposición A cor do aire, de Alfonso Costa, na galería Trebellart. A súa actividade profesional foi a docencia, como profesora de Lingua e Literatura Galegas.
En min sobrevive dela a súa imaxe, o seu rostro fermosísimo, pero, sobre todo, o que máis vivamente conservo na memoria é a súa doce voz de veludo, cálida prosodia musical que se transformaba en lóstrego e trebón cando recitaba, de maneira particular en actos colectivos de defensa do patrimonio común, fose a permanencia dos barcos de pesca na Dársena coruñesa ou a reivindicación do edifico do Asilo, a galería máis xenerosa da cidade, escribiu. Tamén cando recitaba a Uxío Novoneyra, como aconteceu en Morella, nun GALEUZCA organizado pola Asociación valenciana de escritores y críticos literarios. No centro do escenario do auditorio, co brazo en alto e o puño pechado, finalizou a súa intervención proclamando: Un día iremos do Courel a Compostela por terras liberadas. Aquela noite, xunto con Luís Rei Núñez e Gonzalo Navaza, nun arrebato de nostalxia e camaradería, cantamos tangos nun bar ata a madrugada, guiados por Gonzalo, que nos veráns, en París, facíase pasar por intérprete arxentino de tangos e milongas.
Luísa participou no movemento asociativo: coordinou a Área de revisión histórica e análise crítica da cultura, no Foro da Cultura Galega; formou parte da Mesa pola Normalización Lingüística; militou de maneira activa na política e nos movementos feministas e, durante anos, foi vocal da Xunta Directiva da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega. Un día do mes de xaneiro do ano 2002, xa enfermo o meu pai, estando eu en Oira coa miña nai, recibín unha chamada. Era ela. Pedíame que aceptase ser o seu substituto na nova directiva da AELG. Na Asociación xa cumprín o meu ciclo e preciso traballar noutros eidos, lembro que dixo. Para poder saír necesitaba contar con alguén disposto a entrar. Era Luísa quen mo pedía e aceptei.
Eu querería contar cousas que os meus ollos ven, os meus sentidos senten e a miña memoria lembra, escribiu na novela As chaves do tempo. A iso dedicou os seus días e as súas horas na ampla obra que nos deixou e que, para sempre, ficará incompleta. Poesía, relato, novela, ensaio, teatro, tradución, nada na literatura lle era alleo. Tamén colaborou na prensa escrita. Os artigos que durante anos publicou no semanario A Nosa Terra están recollidos no Libro das colunas, neles é posible achegarse ao seu pensamento e á súa actitude diante a vida.
O seu nome e os seus versos deberían estar en cada un dos recunchos da Coruña, a cidade perdida tras un decorado de luces sobre o mar atoldado, que ela amaba con paixón e espírito crítico e que definiu como: Cabeza, Garda, Chave, Forza e Antemural do reino renacido. Escribiu para A Cidade Antiga, a Torre, os Cantóns, a Porta Real e a de Ares, o mar do Orzán, pero tamén para os barrios: A Gaiteira, Agrela, Montealto, Outeiro, Moas, Pescadería, Santa Lucía, Santa Margarida, Monte de San Pedro.
Luísa sabía que a amizade ten flor que rebenta nas paredes; que o silencio é o pulso do infinito; que somos nós a nosa última estación o noso amor definitivo. Sabía, tamén, que o que vale é o que brilla en nós, a nosa propia felicidade. Luísa, que acabou por ser poema.
A DIGNIDADE DA RUÍNA
Consciente da especulación que en silencio se tecía arredor do barrio do Papagaio, Maribel Longueira saíu coa súa cámara e fotografou a ruína e a demolición. A ela gústalle provocar á xente da escrita para que dialoguen coas imaxes que lles propón. Seleccionadas 65 fotografías, elaborou unha relación de autoras ás que convidar no xogo. Pola casa veu Luísa Villalta a escoller a súa. Como non se decidía, Maribel gardounas todas nun disco para que o fixera sen présa. Aos poucos días volvía sen escoller imaxe, pero con vinte poemas. Imaxes e poemas forman o libro Papagaio,asinado polas dúas e publicado en 2006 por Laiovento.
Deixa unha resposta